WPROWADZENIE
Ostatnio kilka razy przy okazji różnych spotkań byłem pytany o genezę nazwy naszego osiedla . Oczywiście przekazywałem informacje jakie znam, że od imienia, zawołania Ołtasz , a nie od ołtarza kościelnego. Zawsze też podkreślam zmienność nazewnictwa naszego osiedla na przestrzeni wieków. Przecież nazwa naszego osiedla w różnych okresach miała wiele zapisów, ale zawsze blisko Ołtaszyna. Zobaczcie zresztą sami jak to wyglądało na przestrzeni wieków.
Jak nazwa osiedla ewoluowała w różnych okresach czasowych oczywiście bez zmian jakie miały miejsce tuż przed drugą wojna światową i po wojnie już wiecie. No i co z tego wynika – jak wyjaśnić pochodzenie tych dawnych nazw osiedla ? Czy wszystko w tym zakresie zostało już powiedziane i czy wyjaśnienie jest jednoznaczne ?
wątpliwości
Naszły mnie jednak wątpliwości i postanowiłem jeszcze raz od podstaw podejść do tego zagadnienia. Pora ponownie poszukać i sięgnąć do informacji źródłowych oczywiście takich jakimi dysponuję i jakich mogę poszukać w internecie. Zaowocowało to niestety rozdwojeniem jażni, bo zamiast więcej się dowiedzieć mam większe wątpliwości w tej sprawie. Poniżej chcę się podzielić z Wami tym co znalazłem i poprosić o wsparcie kierunkowe, merytoryczne w ewentualnych dalszych działaniach.
Co odnalazłem – interpretacja numer I
Według informacji ze źródeł pochodzenia niemieckiego, a mam tu na myśli „Kronikę Oltaszyna” – wydanie z roku 19?? autorstwa Leo Qaude (Chronik von Oltaschin/Herzogshufen, Kreis Breslau, Schlesien) oraz informacji w pierwszym opracowaniu ks. J. Sofnera – pozycja ze zdjęcia poniżej
oraz informacje z oficjalnych stron encyklopedycznych po tamtej stronie Odry, to zawsze jest to interpretacja wskazująca na pochodzenia tej nazwy od słowa ołtarz. INTERPRETACJA – TU CYTAT – Nazwa Oltaszyn pochodzi prawdopodobnie od dokumentu imiennego z 1155 r. „Ołtarzyn” = należącego do ołtarza kościoła.
Materiały żródłowe prezentuję poniżej oczywiście są to wyłącznie miejsca gdzie jest mowa o tej nazwie.
Co odnalazłem – interpretacja numer II
NASZE rodzinne zapisy w tej sprawie, to:
Możemy również zacytować odszukane fragmenty tekstów, które ten tok rozumowania podtrzymują:
„Na terenie dzisiejszego Wrocławia nazwy dzierżawcze nie występują z członem utożsamiającym, co świadczy o ich stoponimizowaniu już w okresie, z którego pochodzą przekazy źródłowe tych form. Natomiast stwierdzamy w nich wahania rodzajów gramatycznych, na co wskazują takie formy oboczne, jak Koczotów II Koczotowo, Kozanów II Kozanowo, Oporów II Oporowo, Prochów II Prochowo albo Brochów II Brochow o, Grabiszyn II Grabiszyno, Ołtaszyn II Ołtaszyno lub Ołtarzyn II Ołtarzyno. Zjawisko to nosi zapewne charakter kancelaryjny i powstało pod wpływem wielkopolskich nazw dzierżawczych na -owo, -ino 137. W toponimii Wrocławia najliczniejszą grupę wśród nazw dzierżawczych tworzą formy zakończone na -ow, -owo, do których zaliczamy Brochów lub Prochów, Bronikowo, Gądów, Kłeczków, Koczotów, Kowalowo, Koza134 T a s z y c k i, S łow iańskie nazw y m iejscow e, s. 37. 135 W. Taszycki, R zekom o dzierżaw cze nazw y miejscoe (Znaczenie przyrostków -ów, -ow a, -ow o oraz -in, -ina, -ino) (W. T a s z y c k i , O nomastyka, Wrocław—Kraków 1958, s. 215 i n.); A. Brückner, O stdeutschlands slavische Namensgebung (Deutsche G eschichtsblätter, Bd. XVII, H. 4, 1916, s. 83); S. Rospond, Sufiks -sk U -sko ja k o form an t zaćhodnioslow iań skich nazw m iejscow ych (Próba klasyfik a c ji znaczeniow ej na podstaw ie materiału toponomastycznego z X il—X IV w.) (Slavia Occidentalis, XII, 1933, s. 48). m A. Brückner, O nazw ach m iejscow ych, Kraków 1935, s. 1. !37 por y j Mańczak, O zasięgach typów polskich nazw m iejscow ych w XVI w ieku (prócz Ś ląska i P om orza) (Język Polski, XXXV , s. 28 i n.). nów, Opatowo, Oporów, Parszów i Uścimowo. Urabiano je od nazw osobowych rodzaju męskiego (imion, przezwisk, nazw godności lub zawodu) zakończonych na spółgłoskę twardą lub dziś funkcjonalnie miękką. Drugie miejsce pod względem liczebności wśród nazw dzierżawczych zajmują formy na -in, -ino. Należą do nich Grabiszyn, Oltaszyn lub Ołtarzyn, Strachocin, Strzemlino, Swarocin i Szczepin. Nazwy tego typu powstawały od nazw osobowych zakończonych na -a lub spółgłoskę miękką138, na co wskazują podstawy derywacyjne Grabisza, Strachota, Strzemla, Swarota, Szczepa lub Szczapa oraz Oltasz lub Ołtarz. Oczywiście formy te mimo żeńskiego zakończenia na -a oznaczały zapewne mężczyzn, co często się spotyka w staropolskiej antroponimii139. Duża liczba nazw dzierżawczych na -ow, -in, powstałych w dobie średniowiecza, pozwala wysnuć wniosek, iż w języku staropolskim przymiotniki dzierżawcze tego typu były bardzo produktywne, podobnie jak w dzisiejszych gwarach ludowych, choć we współczesnej polszczyźnie literackiej rzadko występują. Natomiast już w okresie średniowiecza wychodziły z użycia przymiotniki dzierżawcze na -jb, -ja, -je, o czym świadczą tylko dwie nazwy tego typu, a mianowicie Księże i Wrocław”.
Dodatkowo
W okresie bezpośrednio powojennym nasze osiedle nosiło nazwę Oltarzyn zmieniona na Oltaszyn w latach ??? (no właśnie czy ktoś pamięta kiedy i z jakiego powodu dokonano tej nazwy )….
Czyli coś się w sprawie działo, co z czasem zatarło się w pamięci naszych mieszkańców i warto ten temat drążyć w celu ostatecznego wyjasnienia.
Epizod z Herzogshufen
W okresie przed drugą wojną światową nasze osiedle zmieniło nazwę z Oltaschin na Herzogshufen i tak przetrwało do okresu końca drugiej wojny światowej. Interpretacja tej nazwy z kolei to
INTERPRETACJA – Mówi się, że Herzogshufen odnosi się do ziemi książęcej i darowizn z odsetek w 1204 r. przez księcia Henryka I. „Hufen” to stara miara ziemi.
Wnioski
Mamy zatem dwie różne interpretacje i tu się kończy moja rola bo brak mi wiedzy jak do dalszych prac wyjaśniających się zabrać. Zatem pozostaje mi poprosić WAS o wsparcie merytoryczne
- Jak to było z tą nazwa naszego osiedla tuż po wojnie ? Zmiana nazwy Ołtarzyn na Ołtaszyn
- Może ktoś wie jakie dalsze działania podejmować w celu lepszego wyjaśnienia pochodzenia nazwy osiedla , ma w tym zakresie własną wiedzą lub może wskazać kierunek działania. Być może ktoś się zainteresuje prowadzeniem tej sprawy dalej we własnym zakresie i podzieli się informacjami.
Jak z tego widać warto chyba pokłonić się nad tymi interpretacjami w celu dokonania ich bardziej merytorycznej oceny bez żadnych podtekstów. Chcę również zaznaczyć, ze moim celem było wyłącznie zebranie dostępnych materiałów i ich zaprezentowanie w jednym miejscu do przedyskutowania. Jeśli ktoś w tym zakresie ma więcej informacji lub chce prowadzić dalsze prace proszę o kontakt telefoniczny na telefon 608 57 64 65.
Takich ciekawych tematów z zakresu historii naszego osiedla jest znacznie więcej, czekają na swoje wyjaśnienie, zebranie w jedną całość. Historia naszego osiedla znajduje sie w wielu miejscach, a ostatnio jej obraz w zakresie ostatnich czasów ulega całkowitemu zamazaniu. Kolejnym ciekawym tematem są czasy najdawniejsze okolic Ołtaszyna. W naszych kronikach pisze sie o dawnym osadnictwie w tym miejscu, ale z map konserwatorskich i archeologicznych nic nie wynika. mam jakieś przemyślenia w tej sprawie, ale potrzebny jest TU archeolog – może ktoś się zainteresuje ?
